Maak vandaag nog uw donatie over voor dit prachtige project.
Maak uw gift over op NL 63 ABNA 0231 4009 77 o.v.v. Reliekenvondst.
Een reliekenschat herontdekt
In 2001 werden tijdens inventarisatiewerkzaamheden op de sacristiezolder van de Roermondse Munsterkerk de restanten van een in oorsprong laat-middeleeuwse reliekenschat ontdekt. De vondst bestond uit al dan niet versierde botfragmenten, tableaus met relieken, relieken op kussentjes en in buideltjes, lapjes oude textiel en sierpapier met daarop relieken bevestigd. Hoewel alles bedekt was met een dikke laag stof en vuil was meteen duidelijk dat het hier iets bijzonders betrof: de aangetroffen stoffen waren van hoge kwaliteit en van dure materialen gemaakt en decoraties met goud- en zilverdraad, glasparels en fraaie bloemen van papier – de zogenaamde Klosterfrauenarbeiten - lieten zien dat dit eens een fraai en rijk geheel moet zijn geweest.
Relieken in de Munsterabdij
Waar kwamen deze relieken vandaan en wat deden ze op de sacristiezolder? Onderzoek wees uit dat het hier ging om relieken van de zogeheten Elfduizend Maagden van St. Ursula. Volgens de legende – waarbij het aantal van de maagden berust op een schrijffout – was de Britse prinses Ursula na een pelgrimstocht met elfduizend gezellinnen voor de poorten van Keulen vermoord en daar begraven. Bij werkzaamheden rond de verdedigingwerken van Keulen in 1106 werd een Romeins grafveld ontdekt, dat al spoedig werd aangezien voor de plek waar Ursula en haar maagden waren omgekomen. Omdat nu ineens het gebeente van duizenden – als heiligen vereerde – personen beschikbaar was, ontstond er een levendige handel in de relieken.
De Munsterabdij, waarvan de Munsterkerk het enig overgebleven restant vormt, was een belangrijk cisterciënzerinnenklooster. Voor de zusters was het bezit van relieken essentieel, om zo te zeggen een gekoesterde spirituele schat. De deugden van de heiligen waarvan de relieken afkomstig waren konden hen inspireren. Het is dan ook niet vreemd dat de Munsterabdij relieken van de Elfduizend Maagden van St. Ursula hadden verworven. Immers, deze maagden waren tijdens hun leven deugdzaam geweest en standvastig in hun geloof; zo waren zij inspirerende voorbeelden voor de zusters. Of de Munsterabdij deze relieken direct uit Keulen danwel via andere kloosters heeft verworven – het moederklooster van de Munsterabdij, het klooster Kamp, had bijvoorbeeld ook een fraaie collectie relieken van de Elfduizend Maagden – is niet duidelijk. Wel weten we dat de relieken een belangrijke rol hebben gespeeld in de aankleding van het interieur van de kerk. Echter, in de 19e eeuw, na het vertrek van de kloosterzusters en de opheffing van de abdij, veranderde de smaak en werden de relieken uit de kerk, die inmiddels hulp-parochiekerk geworden was, verwijderd en op de sacristiezolder opgeborgen.
Een sensatie: niet één maar twee vondsten
De in 2001 aangetroffen relieken werden in 2002 tentoongesteld in het toenmalig Stedelijk Museum Roermond (thans Cuypershuis). Er werd een studiedag aan deze relieken gewijd, waar (inter)nationale experts voor werden uitgenodigd. Dit resulteerde in bestudering, reiniging en conservering van de relieken en het aangetroffen materiaal door de Fachhochschule te Keulen, onder leiding van Prof. Dr. Annemarie Stauffer.
Echter, in oude inventarislijsten van de Munsterabdij was ook sprake van reliekschedels: er werden diverse ‘hoeftden’ (hoofden) en ’hoeftdekens’ (hoofdjes) vermeld, die niet in de vondst waren aangetroffen. Kunsthistoricus Erik Caris, die een proefschrift over de Munsterkerk voorbereidt, vond tijdens zijn onderzoek een foto, gemaakt tijdens de restauratie van de Munsterkerk in de jaren ’60, waarop een altaar op één van de gaanderijen is geopend. Duidelijk waren daarop ingepakte reliekhoofden te zien. Het was echter niet helder of deze zich nu nog steeds in het altaar bevonden. Door een klein gat in het altaar te boren en met een endoscoop te kijken kon worden bevestigd dat er nog steeds objecten in het altaar aanwezig waren. Daarop werd besloten het altaar in het voorjaar van 2013 te openen en werden een groot aantal in textiel verpakte en gedecoreerde schedelrelieken en drie kindvormige reliekenpoppen aangetroffen. Vergelijkingen van de gebruikte stoffen bevestigde dat deze schedelrelieken inderdaad deel uit hebben gemaakt van de in 2001 aangetroffen reliekenschat.
Wat maakt deze relieken belangrijk?
Een dergelijke reliekenschat is nergens anders in Nederland aangetroffen. Niet enkel het feit dat we weten waar deze relieken van afkomstig zijn maakt de vondst interessant, maar vooral alle decoratie die door de kloosterzusters met veel liefde, geduld en vakmanschap werd aangebracht is indrukwekkend en uniek; ze vertellen daarnaast iets over de eerbied waarmee de zusters deze relieken behandelden. De gebruikte stoffen zijn veelal kostbaar en oud – deels daterend uit de middeleeuwen – en sommige stukken zijn uitermate bijzonder. Juist textiel is enorm kwetsbaar, waardoor er niet veel van over is gebleven. Door deze vondsten heeft de Munsterkerk ineens een enorme textielcollectie van museale waarde. Tenslotte geven deze vondsten ons een beter beeld van het belang van relieken in het interieur van de kerk, een aspect waar we vroeger nauwelijks weet van hadden.
Geven om ons gezamenlijk cultureel erfgoed
De vondsten van deze relieken vormen een sensationeel verhaal. Maar ook het verhaal dat de relieken zelf vertellen over hun functie voor de kloosterzusters van de Munsterabdij verdient het om gedeeld te worden. We willen dan ook graag de relieken presenteren in de Munsterkerk, om de relieken weer hun oude plaats in het interieur te laten innemen en een indruk te geven hoe ze deel hebben uitgemaakt van het verhaal van deze kerk. Dit kan echter alleen wanneer de vondsten worden geconserveerd en gedocumenteerd. Hiervoor is echter veel geld nodig. De parochiegemeenschap van de Roermondse Munsterkerk kan een dergelijke last niet alleen dragen. Daarom is gestart met een fondsenwervingscampagne. Crowdfunding maakt hiervan deel uit. Op deze website vindt u een link die u verder leidt naar een crowdfundingwebsite. Als ook u vindt dat we hier te maken hebben met een bijzonder verhaal dat verteld dient te worden, met belangrijke objecten die voor iedereen te zien moeten zijn, dan vragen we u om een bijdrage aan de kosten voor restauratie en presentatie. Uw gift draagt actief bij aan het behouden en het doorgeven van ons gezamenlijk christelijk cultureel erfgoed. U kunt natuurlijk uw gift ook overmaken op IBAN-nr. NL 63 ABNA 0231 4009 77 ten name van de Christoffel/H.Geestparochie onder vermelding van 'reliekenvondst'. Bij voorbaat onze hartelijke dank!
Quotes
Deze opzienbarende vondsten – en de grote verscheidenheid aan textiel die is aangetroffen – dagen ons als wetenschappers uit om opnieuw te kijken naar onze aannames: over wat een reliekomhulsel of een reliekhouder nu eigenlijk is, over de betrekkingen tussen het middeleeuwse religieuze leven enerzijds en de commerciële markten anderzijds, over hoe verbonden Europa in de Middeleeuwen eigenlijk wel was...
Heiligen hebben in het christelijke geloof altijd een bijzondere plaats ingenomen. Zij zijn onze voorsprekers in de hemel en getuigen van de navolging van Christus. Uit de schoonheid van de reliekenvondsten blijkt de enorme verering van de zusters van de Munsterabdij voor deze heiligen. Aan niets is gespaard om deze devotie uit te drukken. Hoe geweldig is het wanneer we iets van deze eeuwenlange traditie voor een groot publiek zichtbaar kunnen maken?
Vondsten als deze doe je normaal gesproken maar eens in je leven. Dankzij deze bijzondere voorwerpen komen we meer te weten over het geestelijke leven in de abdij, over hoe belangrijk relieken waren in de inrichting van de Munsterkerk. Door een goede conservering krijgen deze voorwerpen weer iets van hun oude glans terug. Op die manier kunnen we dit belangrijke christelijke erfgoed tonen, en ook weer doorgeven aan de generaties na ons.
